Na początku dziejów Tomaszów Bolesławiecki stanowił jedną osadę, mającą swoje centrum przy starej drodze wschód-zachód zwanej dawniej "via regia" to jest Królewska Droga (czyli dzisiejszej trasie Legnica - Zgorzelec). To właśnie w tym miejscu pomiędzy rokiem 1210 a 1259 powstała główna osada. Jest to zatem jedna z najstarszych wsi na terenie powiatu. Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w 1259 r.
Tutaj stał kościół katolicki, zamek, karczma oraz inne znaczące dla funkcjonowania wsi obiekty. Dopiero znacznie później nastąpił podział na Ober Thomaswaldau i Nieder Thomaswaldau.
Na początku istnienia wieś była książęcą domeną podarowaną później w lenno jednemu z rycerzy. W "Kronice miasta Bolesławca" pióra J. G. Begermanna w rozdziale III zapisano, iż w roku 1205 właścicielem Tomaszowa był ochmistrz dworu księżnej Jadwigi żony ks. Henryka Brodatego Albrecht von Gersdorf. Trudno bezkrytycznie przyjąć tę informację, ponieważ w żadnym innym dokumencie nie jest potwierdzona.
Kolejny bolesławiecki kronikarz Ewald Warnicke wymienia w roku 1288 jako właściciela rycerza Frixsch, który występuje w rzędzie świadków na dwóch dokumentach księcia Henryka Głogowskiego dla braci szpitala św. Ducha w Legnicy. Tenże Frixscho pojawia się również na piśmie z 1294 roku jako Fritsch von Waldow. Był tam jednym z 50 rycerzy biorących udział w konflikcie pomiędzy księciem Henrykiem V i księciem Henrykiem I Głogowskim. O następcach rycerza Friczko nie wiemy jednakże zbyt wiele. Musieli oni być przez następne lata właścicielami Tomaszowa, gdyż nie posiadamy żadnej innej informacji mogącej świadczyć o zmianie władztwa nad okolicznymi ziemiami.
W tym czasie Tomaszów Bolesławiecki jest już pełnoprawną wsią ma prawie niemieckim. Co ciekawe wcześniej pewnie potwierdzony jest źródłowo sołtys Tomaszowa, niż miejscowy dziedzic, a to dzięki zachowanemu pergaminowi rycerza Gunthera von Biberstein. Gunther pełnił wiele ważnych funkcji. Był kasztelanem głogowskim, komornikiem legnickim i nosił zaszczytny tytuł komesa. 20 lutego 1259 roku przebywając w Nowogrodźcu zapewne w drodze do Niemiec nadał mieszkom czynsz z czterech łanów w Nowej Wsi koło Bolesławca.
W 1399 roku wymieniony jest proboszcz miejscowego kościoła, a jednocześnie archiprezbiter o mieniu Bernhard. Z tego też wieku pochodził pierwszy kościół parafialny opisany przez superintendenta Steige.
Polecane obiekty • kościół św. Jadwigi z 1588 r. - wymieniony w dokumencie z 1305 r., zbudowany na nowo po pożarze w 1588 r., a następnie przebudowany w 1768 r. Po remoncie przeprowadzonym po 1967 roku odsłonięto i wyeksponowano relikty pierwotnej świątyni;
• barokowo-klasycystyczny kościół ewangelicki z 1785 r. z wieżą dostawioną do kościoła w 1835 roku, ze stojącą nieopodal pastorówką z XVIII w. (obecnie budynek mieszkalny)
• pałac z 1700 r. w Tomaszowie Dolnym zbudowany w 1700 r. z zabudowaniami gospodarczymi, fragmentami pawilonu ogrodowego i parkiem zamkowym z zachowanymi okazami wielu rzadkich okazów przyrody ożywionej. Zamek jest obecnie własnością prywatną, popadającą w ruinę.
• zabudowania folwarczne z XIX w.
